دوست و دوست‌یابی
اهمیت دوست در زندگی
با توجه به اینکه انسان موجودی است اجتماعی، برای رسیدن به زندگی موفق، نیازمند آموختن مهارتهای زندگی است. انسان با بهره گیری از این مهارتهای نیازهای خود را به طور منطقی و صحیح برآورده می‌سازد و نقایص خود را برطرف میکند. انسان در کنار دوستان خوب، از انزوای اجتماعی بیرون می‌آید، روابط اجتماعی را تجربه میکند و در می‌یابد دیگران نیز مثل او مشکلات خاص خود را دارند که برای رفع آن باید بکوشند و راه حل معقولی پیدا کنند. تحمل عقاید دیگران و کنترل رفتارها و واکنش‌های خود، از دیگر آثار ارتباطات دوستانه است و همه اینها رشد اجتماعی و عاطفی و شکل گیری شخصیت فرد را به دنبال دارد.
سه نوع رفيق
امام صادق (ع) در روایتی رفقا را سه نوع می‌دانند:
١. کسی که مانند غذا همیشه به آن نیاز است و آن «رفیق عاقل» است؛
٢. کسی که وجود او برای انسان به منزله بيماري مزاحم و رنج آور است و آن « رفیق احمق» است؛
٣. کسی که وجودش به منزله داروی شفابخش است و آن «رفیق روشن بین و اهل خرد» است.
مهم‌ترین راه‌های شناخت دوست
1- هنگام گرفتاری و نیاز
بهترین زمان ارزیابی دوست خوب، هنگام گرفتاری هاست. در چنین مواقعی، دوستان حقیقی و وفادار و دلسوز از افراد دوست نما مشخص می‌شوند امام علی(ع) فرمودند: «در سختی هاست که دوست آزموده می‌شود.»
2- هنگام خشم و ناراحتی
امام صادق (ع) فرمودند: «اگر کسی سه مرتبه برتو خشم گرفت، یعنی تو موجبات ناراحتی او را فراهم کردی و او خشمگین نشد، اما سخن زشتی بر زبان نیاورد و از تو بدی نگفت، او شایسته رفاقت است.»
4- هنگام ازدست رفتن قدرت
برخی از افراد به نام دوستی و به طمع پست یا مقام و مال شخص، گرد او را می‌گیرند. امام علی علی فرمودند: «در هنگام از دست رفتن قدرت است که دوست از دشمن بازشناخته می‌شود.»؟
4- هنگام سفر
یکی از بهترین راه‌های شناخت افراد، سفرکردن با آنهاست.
در سفر، بسیاری از رفتارهای ناپیدای انسان آشکار می‌شود: فرازونشیب‌های سفر، واکنش‌های درست یا نادرست انسان در برابر مشکلات و از طرفی آن ارتباط شبانه روزی که در سفر ایجاد می‌شود، بهترین زمان برای شناخت اخلاق و روحیات دوست است. امام صادق (ع) فرمودند: «هیچکس را به دوستی نشناس؛ مگر آنکه در سه چیز او را بیازمایی: او را به خشم آوری و ببینی که آیا این خشم او را از حق به باطل می‌کشاند و درهم و دینار (نیازهای اقتصادی) و در سفرکردن با او. ».
اهمیت و برخی فواید دوستی در جوانی
انتخاب دوست در هر مرحله از زندگی مهم است؛ ولی در دوران جوانی که ابتدای ورود فرد به زندگی اجتماعی است، بسیار مهم تر است. جوانان برای رسیدن به استقلال بیشتر که از ویژگی‌های این دوران است، از خانواده دور می‌شوند و به دوستان روی می‌آورند. تأثیری که دوستان بر شخصیت یک جوان می‌گذارند، بسیار بیشتر از خانواده است. دوست، همدم تنهایی ها، شریک غم‌ها و شادی ها، بازوی یاری رسان در نیازمندیها، تکیه گاه انسان در مشکلات و گرفتاری‌ها و مشاور خیرخواه در لحظات تردید و ابهام است. دوست در دین و اعتقادات و رفتار و کردار و زندگی انسان تأثیر می‌گذارد و اساس معیار و میزان قضاوت دیگران درباره انسان است. دوست شایسته از سرمایه‌های بزرگ زندگی و از عوامل خوشبختی و سعادت انسان است و فرد می‌تواند با کمک او شخصیت خود را رشد دهد و استعدادهای خویش را به شکوفایی برساند. به عکس، جوانی که از نعمت دوست شایسته و دلسوز محروم است، به شکست و نافرجامی در مشکلات زندگی نزدیک تر است؛ زیرا کسی را ندارد تا از فکر و مشاوره او استفاده کند و عقل خودش هم قادر نیست تمام راهکارها و مصالح زندگی را تشخیص دهد.
دوست خوب فرد را از احساس تنهایی و انزوای اجتماعی که منشأ بسیاری از بیماری‌های جسمی و روحی روانی است، رهایی می‌دهد.
احساس شادی و شادابی و طراوت، افزایش حس اعتماد به نفس، رهایی از ناامیدی و احساس پوچی در زندگی، از دیگر فواید دوستی در دوران جوانی است.
ویژگی‌های دوست خوب
دوست خوب باید این ویژگی‌ها را داشته باشد:
۱. عقل و درایت؛
۲. صداقت و راستی؛
۳. بزرگواری و اصالت خانوادگی؛
4. شایستگی و نیکی؛
۵. وادارنده به اطاعت خدا؛
6.حلم و بردباری؛
۷. عیب پوشی؛
۸. به یاد خدا افتادن به هنگام دیدارش؛
۹. انصاف داشتن و خودخواه نبودن: آنچه بر خود می‌پسندد، بر تو نیز بپسندد؛
۱۰. یاری کننده انسان بر ترک گناه.
دوستی‌های مذموم
روایات اهل بیت (ع) از دوستی با افراد زیر بر حذر داشته است:
۱. افراد احمق؛
۲. دروغگو؛
٣. پست و فاسد؛
۴. چاپلوس؛
۵. خائن و ستمگر؛
۶. حیله گر؛
- حسود؛
۸. فاسق و تظاهرکننده به گناه؛
۹. عیب جو؛
۱۰. غیبت کننده دیگران؛
۱۱. کسی که آبروی دیگران را به راحتی می‌برد؛
۱۲. قطع کننده رحم
شیوه‌های دوست یابی
دوست یابی به سه روش صورت میگیرد:
۱. روش احساسی
در این روش انتخاب دوست، تنها بر اساس هیجان و احساسات لحظه‌ای انجام می‌پذیرد. این روش از اندیشه و تعقل تهی بوده، به عاقبت و ثمرات آن نمی توان اطمینان کرد. این نوع دوستی، نیاز فرد را به طور موقت برآورده می‌سازد؛ اما اینکه در میانه یا پایان راه چه نتایجی به بار خواهد آمد، برای فرد اهمیتی ندارد. این روش انتخاب دوست، بسیار آسان و بدون زحمت است؛ ولی عاقبت این رفاقت‌ها معمولا شکست و ناکامی و تباه شدن عمر و جوانی است. منشأ بسیاری از مفاسد اخلاقی که نوجوانان و جوانان در آن گرفتار می‌شوند، به دلیل همین نوع رفاقت‌های هیجانی و احساسی است. اعتیاد و انحرافات اخلاقی و بزهکاری از نتایج شوم این نوع دوستی هاست.
۲. روش عقلانی
در این روش از بهترین بار زندگی، یعنی عقل کمک گرفته می‌شود. عقل، حجت و هدایتگردرونی است که اگر کارهای انسان براساس هدایت و راهنمایی او صورت گیرد، باعث سعادت و پیروزی او می‌شود و شخصی را که عقل برای انسان رفیق راه می‌سازد، هم در دنیا و هم در آخرت، برای حال او مفید می‌شود. از جمله ویژگی‌های روش عقلانی، توجه به سرانجام دوستی، پرهیز از شتاب زدگی در انتخاب دوست و سنجش دوستان با معیارهای عقلی و دینی است.
3.روش ترکیبی (عقلانی احساسی)
از آنجا که در دوستی ها، عواطف و احساسات و محبت نقش تعیین کننده و ویژه‌ای دارد، لازم است در انتخاب دوست، به این جنبه نیز توجه شود و فقط از معیارهای عقلانی محض استفاده نشود؛ ازاین رو بهترین روش انتخاب دوست، روش ترکیبی است؛ زیرا اگر انتخاب یک دوست و رفیق با معیارهای عقلی سازگار باشد، ولی فرد مد نظر دوست داشتنی نباشد و دل انسان به او گرایشی نداشته باشد، این دوستی پایدار و به اصطلاح دل چسب نخواهد بود.
چند نکته کلیدی
1.در دانشگاه فرصت‌های زیادی برای دوست یابی وجود دارد. مطمئن باشید.
که حتما دوستی خواهید یافت؛ بنابراین نگران تنها ماندن خودتان نباشید. نترسید و دلهره نداشته باشید.
۲. رابطه دوستانه، خود به خود شکل نمی گیرد. پا پیش بگذارید و حرکت کنید. سری به مسجد، هیئت، تشکل‌ها و انجمن‌ها و کانون‌های دانشجویی بزنید و در هرکدام علاقه مند هستید، عضو شوید و با نشان دادن شایستگی‌های خود، دوستانی خوب و شایسته پیدا کنید.
۳. صمیمی شدن با دیگران، به ویژه در دانشگاه که افراد از قوم‌ها و شهرها و فرهنگ‌های مختلف حضور دارند، زمان بر است و با صمیمیت‌های شهرهای کوچک و دوران دبیرستان متفاوت است. بنابراین جذب دوست خوب، صبر و حوصله کافی می‌طلبد.
۴. طرز پرسش شما بر روی دیگران بسیار تاثیرگذار است. ظاهر مرتب و تمیز با پوشش مناسب، به ویژه در شروع رابطه دوستی مؤثر است.
۵. اضطراب و افسردگی و سایر بیماری‌های خلقی اگر درمان نشود، باعث می‌شود افراد تمایلی برای ارتباط با شما از خود نشان ندهند. کسالت به هر شکلی که باشد، به ویژه اگر تکرارشونده باشد، جمع را کسل میکند و مانعی است برای شروع با دوام دوستی؛ بنابراین رعایت بهداشت جسم و روان در شکار دوست مؤثر است.
۶. سعی کنید یک آشنا، مثلا هم شهری با هم استانی پیدا کنید و با او دوست شوید تا در موقعیت‌های مختلف بتواند بهتر به شما کمک کند یا هروقت دلتنگ شهرتان شدید، شما را از دلتنگی درآورد.
7.نکته پایانی: در انتخاب دوست دقت کنید. دقت کنید. دقت کنید!