مهارت‌های مطالعه صحیح
آیا تاکنون به این موضوع فکر کرده اید که هنگام مطالعه باید از چه روشی استفاده کنید؟ بررسی‌ها گویای آن است افرادی که در زمینه تحصیلی خود موفق بوده اند، روش صحیحی برای مطالعه داشته اند. یادگیری، مسئله‌ای است که در تمام طول زندگی انسان به ویژه در دوران دانش آموزی و دانشجویی اهمیت زیادی دارد.
از سوی دیگر، شاید به افرادی برخورده باشید که می‌گویند: «من استعداد درس خواندن ندارم؛ چون با اینکه همه مطالب را می‌خوانم، همیشه نمره هایم پایین است. همه کتاب‌ها و جزوه‌ها را می‌خوانم؛ اما موقع امتحان آنها را فراموش می‌کنم یا...» بسیاری از این گونه مشکلات به نداشتن یک روش صحیح برای مطالعه برمی گردد. بنابراین قبل از اینکه خود را مقصر کنیم به نداشتن استعداد درس خواندن، کمبود هوش، کمبود علاقه و سایر موضوعات، بهتر است نواقص خود را در روش مطالعه بیابیم و آنها را تصحیح کنیم. شیوۀ صحیح مطالعه چهار مزیت عمده زیر را دارد:
١. زمان مطالعه را کاهش می‌دهد؛
۲. میزان یادگیری را افزایش می‌دهد؛
٣. مدت نگه داری مطالب را در حافظه طولانی تر میکند؛
۴. به خاطرسپاری اطلاعات را آسان تر می‌سازد.
روشهای مطالعه
روشهای گوناگونی برای مطالعه وجود دارد که برخی از آنها اصلا کارایی ندارد، بعضی تا حدودی مؤثر است و تعدادی دیگر از بهترین روشهای مطالعه است. در اینجا یک روش مناسب توضیح داده می‌شود و سایر روش‌ها را به صورت گذرا و محدود معرفی خواهیم کرد.
1.روش سه مرحله‌ای خواندن: این روش یکی از روشهای مطالعه است که برای عموم دانشجویان مفید است و معایب آن نسبتا کم است. همچنین انجام دادن آن ساده و راحت است و خیلی دست و پا گیر نیست و دنگ و فنگ ندارد. در این روش فرایند خواندن به سه گام مجزا تقسیم می‌شود:
الف. پیش خوانی: در این مرحله، مطالب به سرعت خوانده می‌شود و بیشتر به عنوان‌ها و تیترها و تقسیم بندی‌ها توجه می‌شود. به این ترتیب، فرد از کل فصلی که می‌خواهد مطالعه کند، نما و اطلاعی کلی کسب میکند و مطالبی که فهمیده و آنچه نفهمیده است و مطالبی که به مطالعه دقیق بیشتر نیاز دارد، مشخص می‌شود. در واقع، پیش خوانی مثل مطالعه روزنامه‌ای است. به این ترتیب، اطلاعات دقیقی هنوز ندارید؛ ولی یک برداشت کلی از آن بخش دارید.
ب. خواندن: در این مرحله كل فصل به صورت دقیق خوانده می‌شود و فرد سعی میکند بدون آنکه مطلبی را نفهمیده باشد، از آن رد نشود. در این مرحله، باید زیر مطالب مهم خط کشیده شود یا با ماژیک فسفری رنگی شود. گاهی فرد از موضوعات مهم یادداشت برداری میکند. این کار کمک میکند تا موضوعات اساسی و مهم مشخص شود و از سایر موضوعاتی که به این حد از اهمیت نیست، متمایز شود. مزیت دیگر یادداشت برداری و خط کشیدن آن است که در موقع امتحان، فرد می‌داند که روی چه موضوعاتی تمرکز بیشتری داشته باشد و اگر زمان بسیار محدودی دارد، فقط مطالب خط کشیده شده یا یادداشت برداری شده را مطالعه کند؛ علاوه براین، دو روش مذکور باعث افزایش سطح دقت و تمرکز فرد بر موضوع مطالعه شده می‌شود.
ج. پس خوانی: در این مرحله، فرد سؤالاتی از خود می‌پرسد و سعی میکند که به آن جواب دهد. اگر نتوانسته باشد به این سؤالها جواب دهد، مشخص می‌شود که یادگیری صورت نگرفته و اگر بتواند به آنها جواب دهد، متوجه می‌شود که مطلب را فراگرفته است. همچنین در این مرحله مطالب مهم مرور می‌شود
۲. روش پس ختام: از روشهای معروف بهسازی حافظه، روش پس ختام است که از شش مرحله پیش خوانی، سؤال کردن، خواندن، تفکر، از حفظ گفتن و مرورکردن با آزمودن تشکیل شده است.
٣. روش خلاقیت و طرح شبکه مغز
۴. روش کلیدبرداری
۵. روش خلاصه نویسی: در این روش، شخص مطالب را می‌خواند و آنچه را درک کرده است، به صورت خلاصه یادداشت میکند.
۶. روش حاشیه نویسی: در این روش نیز فرد پس از قرائت متن، خلاصه آن یا نکات مهم آن را در حاشیه کتاب می‌نویسد.
۷. روش برجسته سازی: فرد همان طور که متن را می‌خواند، زیرنکات مهم خط میکشد یا با ماژیک فسفری آن را رنگ میکند.
۸. روش خواندن روزنامه وار: شخص از لحظه‌ای که کتاب را باز میکند، مثل روزنامه، سریع و تند می‌خواند و تا زمانی که وقت اجازه می‌دهد یا خسته می‌شود، می‌خواند. از بین روشهای مذکور، روش پس ختام (pq4R) بهترین و مؤثرترین روش مطالعه است و ظرایف و ریزه کاری هایی دارد که از حوصله این نوشتار خارج است و البته کمی هم برای دانشجو جماعت سخت است. علاقه مندان می‌توانند به کتب و مقالات تخصصی تر مراجعه کنند.
بهداشت مطالعه
بهداشت مطالعه کلیدی‌ترین. شاخص یادگیری است و فرد مطالعه کننده و محیط مطالعه باید موقعیت و فضایی را داشته باشند که به برخی از آنها اشاره می‌شود.
1.فضای محیط مطالعه: مکان مطالعه باید حتی المقدور این گونه باشد:
- آرام و دور از آلودگی صوتی باشد؛
- از نور کافی برخوردار باشد؛
- دمای هوا معتدل باشد: نه گرم، نه سرد؛
- از گوش کردن به موسیقی و رادیو در حد امکان، حین مطالعه خودداری شود؛
- به هیچ وجه تصاویر افراد خانواده، شخصیت ها، هنرپیشه ها، ورزشکاران محبوب و. .. جلو چشم مطالعه کننده نباشد که باعث کاهش تمرکز می‌شود؛
- هوا و اکسیژن کافی وجود داشته باشد. تنفس در اتاق دربسته و کوچک درست نیست؛
- یکنواختی نور محیط مهم است. یکی از معایب استفاده از چراغ مطالعه، تمرکز نور به سطح کتاب است و تاریکی نسبی محیط اطراف باعث خستگی زودرس چشم‌ها می‌شود.
٢. وضعیت مطالعه کننده:
- قبل از شروع مطالعه وضو بگیرید و مطالعه را با نام و یاد خدا آغاز کنید؛
- در صورتی که خسته هستید، سراغ مطالعه نروید. برای مطالعه باید سرحال باشید؛
- بهتر است قبل از مطالعه، چند حرکت کششی اندام‌ها را انجام دهید و چند نفس عمیق بکشید؛
- بلافاصله پس از صرف غذا مطالعه نکنید؛ زیرا به علت ورود خون به دستگاه گوارش، جریان خون مغز کاهش می‌یابد؛
- در برنامه غذایی خود از هر سه گروه کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها و چربیها و نیز میوه و سبزیجات تازه استفاده کنید؛
- هنگام درس خواندن از تنقلات استفاده نکنید. ۴۵ دقیقه پس از مطالعه، خوردن میوه و چای و. .. مطلوب است و به رفع خستگی و آمادگی مجدد برای مطالعه کمک میکند؛
- ستون فقرات موقع مطالعه باید صاف باشد. از درازکشیدن موقع مطالعه بپرهیزید؛ چون هم نور مناسبی وجود ندارد و هم باعث خواب آلودگی می‌شود؛
- از نگاه کردن به کتاب و مطالعه حین حرکت و راه رفتن بپرهیزید؛ زیرا باعث خستگی و ضعف چشم‌ها می‌شود.
مطالعه و تغذيه
برخی از غذاها را که در تقویت حافظه مؤثر است و به ویژه برای روزهای امتحان کمکتان میکند، در اینجا معرفی میکنیم:
بادام زمینی: دارای پروتئین زیادی نسبت به سایر مغزهاست. همچنین حاوی سلنیوم است که با افزایش فعالیت آنتی اکسیدان‌ها مغز را در برابر بیماری هایی که با کاهش قدرت تمرکز و حافظه در ارتباط است، محافظت میکند.
تخم مرغ و لبنیات: سرشار از پروتئین است و برای روزهای امتحان بهترین است.
انگور: حاوی رسوراتول است که توانایی مغز را افزایش می‌دهد. همچنین قند آن گلوکز است که سریع جذب روده‌ها می‌شود و تنها منبع انرژی مغزاست. همچنین انگور حاوی آنتی اکسیدان و پلی فنول است که در افزایش حافظه و قدرت تمرکز مؤثر است.
کشمش و عسل: مغز برای فکرکردن و درست به یاد آوردن به انرژی نیاز دارد. اگر در روز امتحان، میل چندانی به صبحانه ندارید، حدود پانزده عدد کشمش و دو عدد گردوی کامل بخورید. یا یک لیوان شیر با دو قاشق غذاخوری عسل، یا یک سیب را با دو قاشق غذاخوری عسل میل کنید.
انجیر خشک یا تازه: اگر سه عدد انجیر را با پنج مویز، یک قاشق غذاخوری عسل، یک گردو، دو بادام، دو پسته و پنج توت خشک مخلوط کنید و بخورید، یک دوپینگ مغزی اساسی برای روز امتحان انجام داده اید.
هشدار: در ساعات مطالعه و روزهای امتحان از خوردن ماست و دوغ ترش بپرهیزید؛ زیرا خواب آور است و فعالیتهای فکری را کند میکند. مصرف قهوه برای بیدار ماندن توصیه نمی شود. در ایام امتحانات هرگز وعده غذایی صبحانه را تعطیل نکنید؛ ولی سبک خوردن ناهار و شام مانعی ندارد.